Түйіндеме
Мақалада Әзірбайжанның орта мектептерінде географияны оқыту тарихын зерттеу алғаш рет зерттеу нысанына айналғаны атап өтілген. Әзірбайжанда мектептердің ашылуы, балаларды білімге тарту мәселелері зерттеліп, қабылданған оқу бағдарламаларындағы географияның пән ретіндегі орнының тарихы зерттелді. Бұл ретте география пәнінің сыныптар бойынша оқытылуы мен аптадағы сағат саны зерттеліп, басқа пәндермен салыстырылды. КСРО-дан бөлініп, тәуелсіз мемлекет болған республикалардағы орта мектептердің география пәні бойынша оқу бағдарламалары зерттеліп, салыстырулар жүргізілді.
Мақалада географиялық білім мен дағдыларды зерттеудің жеке маңыздылығын түсінетін әзірбайжан зиялыларының оқулықтар жазудағы қызметін зерттеу көрсетіледі. Осы салада еңбек ететін зиялылар, олар дайындаған оқулықтар немесе оқу-әдістемелік құралдар мысалдармен белгіленеді. Оқулықтардың құрылымы мен мазмұны және олардың географиялық білім мен дағдыны өз бетінше меңгерудегі рөлі түсіндіріледі.
1900 жылдардан бастап Әзірбайжанда білімге деген өсіп келе жатқан сұранысты қанағаттандыру мақсатында жаңа мектептердің ашылуы, ашылған мектептердің жақсаруы және оқу-ағарту қоғамдарының құрылуы, олардың қызметі зерттеліп, талданды. Әр кезеңдегі мектептерді білікті пән мұғалімдерімен қамтамасыз ету мақсатында жүргізілген тәжірибелік шаралар зерттеліп, мұғалімдер курстарын ұйымдастыру мен Әзірбайжан ерлер институтын құрудың, кейін оны мемлекеттік педагогикалық институтқа айналдырудың маңыздылығы көрсетілді.
Географияны оқытумен қатар оның әдістемесінің бастаулары да зерттелді. Зерттеу барысында Әзірбайжанда географиялық білім мен дағдыларды меңгеру әдістемесі 2 топқа бөлінді. Бірінші топ «халық әдістемесі», екінші топ «ғылыми әдістеме» деп аталды. Әзірбайжан халқының дәстүрі бойынша халықтың шаруашылық қызметі қоршаған ортаны зерттеу, бақылаулар жасау және оқиғалар мен табиғи компоненттерді консервативті пайдалану әдісі болып табылады және ұрпақтан ұрпаққа берілу механизмі бүгінгі күні де жалғасуда. Ғылыми әдістеменің дамуы мұрағат материалдары негізінде зерттеліп, мақалада көрініс тапты.