Негізгі мазмұнға өту Негізгі шарлау мәзіріне өту Сайттың төменгі деректемесіне өту
Педагогика және психология

«Сегiз қырлы, бip сырлы»: қазақ мәдениетіндегі тұлғаның халықтық идеалы (музыка және көркем-қолөнер саласының мысалында)

Жарияланған September 2022
Қазак ғылыми-зерттеу мәдениетинституты
Казахский национальный педагогический университет имени Абая
Аңдатпа

Адам туралы дәстүрлі түсінік- әр түрлі халықтық ауызша - поэтикалық формалар: ертегілерде, мақал - мәтелдерде, идиомаларда және т. б. орнын тапқан материалдық емес мәдени мұраның маңызды бөлігі. Осындай идиомалардың бірін аударғанда «Сегіз қырлы-бір тұтас мәні бар» дегенді білдіретін, осы мақаланың тақырыбы ретінде пайдаланылған әрбір қазаққа белгілі - «Сегіз қырлы, бір сырлы» идиомасы. Халық жадында осы сөздерді иеленген көптеген адамдардың аттары сақталған. Енді олар аз естіледі, бірақ нақты, дәл қолданылады.

Осы мақаланың авторлары мыңдаған жылдар бойы қалыптасқан қазақтардың мысалында кемелді адамның осы «Сегіз қырлы-бір тұтас мәнін» ашуға тырысады. Этнографиялық қазіргі заманға дейін ұрпақтан-ұрпаққа беріліп келетін этностың бүкіл мәдени-тарихи тәжірибесі осы идеалда негізделген.

Әр халықтың жалпыадамзаттық сипаты бола тұра жеке тұлға идеалы әрине, әртүрлі болады. Чуваштарда бұл «жеті игіліктің» болуымен немесе «жеті өсиеттің» сақталуымен көрінеді, буряттарда – бұл адамның «тоғыз ерлігі» және т.б. Осы мақалада авторлар «сегіз қырлы» адам ұғымы арқылы қазақ мәдениетінде көрсетілген кемелді тұлға туралы этникалық идеялардың біріне назар аударды.

Авторлар бұл «сегіз қырлылықты» мәдениеттің барлық компоненттерінен гөрі осы құбылыстың әртүрлі аспектілерінің барлық гаммасын көрсететін музыкалық және көркем-қолөнер салаларының призмасы арқылы қарастырады. Талданған идиоманың мағынасын/мәнін қалыптастыру - «8» саны, ең алдымен, тәңірлік рухани ілімнің, қасиетті білімнің мәнін адамның танымының/жетістігінің символы екенін көрсетті.

Авторлар алынған материалдар халық педагогикасы мен материалдық емес мәдени мұраны зерттейтін педагогикалық жоғары оқу орындарының оқытушылары, зерттеушілері мен студенттерінің білімін кеңейтуге және тереңдетуге көмектесетініне сенімді.

Мақала Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігінің АR09259280 «Қазақ мәдениетінің тілдері этникалық сәйкестіктің негізі ретінде: семиотика және семантика» жобасы аясында дайындалды.

pdf (English)
Тіл

English

Дәйексөздерді қалай жазу керек

Khazbulatov A., Шайгозова Ж., Mombek A. «Сегiз қырлы, бip сырлы»: қазақ мәдениетіндегі тұлғаның халықтық идеалы (музыка және көркем-қолөнер саласының мысалында) // Педагогика және психология. – 2022. – № 3(52). – С.255–263: DOI: 10.51889/1528.2022.97.89.027 [Электронный ресурс]: URL: https://journal-pedpsy.kaznpu.kz/index.php/ped/article/view/917 (дата обращения: 3.07.2024)