Негізгі мазмұнға өту Негізгі шарлау мәзіріне өту Сайттың төменгі деректемесіне өту
Педагогика және психология

Қазақ мәдениетінің зомомфордык кодексі: түйе нышаны (мәдени және өнертану тұрғыдан түсіну)

Жарияланған September 2020
Қазақ ғылыми-зерттеу мәдениет институты
Аңдатпа

Бұл мақаланың мақсаты - қазақ мәдениеті мысалында Орталық Азияның ежелгі көшпелілері арасында болған түйе нышанын зерттеу. Түркі-моңғол әлемінің қасиетті жануарлар пантеонынан түйенің көп мәнді бейнесінің эволюциясын зерттеген авторлар оны ежелгі қазақтар әлем бейнесінің зоологиялық жандандыруының және қазақ мәдениетінің зоомортфтық кодының элементінің бірі ретінде қарастырды.

Түйе Орталық Азия халықтарының архаикалық дәстүрінің басты және барлық жерде кездесетін нышандарының біріне айнала отырып, әлемнің, зооморфологиялық және ежелгі адамдардың ғарыш әлемінің ажырамас гипостазасын жеткілікті дәрежеде көрсетеді. Әр түрлі тарихи кезеңдерде түйе әртүрлі кезеңдерді: корольдік, хандық билік - еркектің тұңғышы - Тәңірлік күнтізбедегі барлық жануарлардың бірлігі - пайғамбар тауы, діни қызметкер, сопы - әлемді құру үшін құрбан болған ең жоғарғы жануар - адамның «ата-бабалар әлеміне» жол сілтеуі «- мәңгүрттің ғарыш құрсауы - аналық мәні және Отанының кеңдін білдіреді. Кез-келген гипостазда түйе бір мағынада - жануардың бейнесінде көшпелілер табиғат пен адамның бірлігі, ал табиғат көшпенділердің үйі туралы космогоникалық идеяларды бейнелеген.

Қазіргі уақытта қазақ мәдениетінде түйенің қасиетті мағынасы жоғалып кеткенімен, халық осы жануарға деген сүйіспеншілікті және оның күшіне сенімін сақтаған.

pdf (English)
Тіл

English

Дәйексөздерді қалай жазу керек

Khazbulatov A., Shaigozova Z. Қазақ мәдениетінің зомомфордык кодексі: түйе нышаны (мәдени және өнертану тұрғыдан түсіну) // Педагогика және психология. – 2020. – № 3(44). – С.231–242: DOI: 10.51889/2020-3.2077-6861.28 [Электронный ресурс]: URL: https://journal-pedpsy.kaznpu.kz/index.php/ped/article/view/110 (дата обращения: 3.07.2024)